Data publikacji przeglądu: 9 października 2023
Główne zagadnienia
• Tylko dla 3 klas leków odnotowano zmniejszenie drażliwości, agresji lub ryzyka samookaleczeń w porównaniu z placebo (lekiem obojętnym). Leki przeciwpsychotyczne drugiej generacji (neuroleptyki atypowe) prawdopodobnie zmniejszają drażliwość i agresję, ale wydają się mieć niewielki lub żaden wpływ na ryzyko samookaleczenia. Leki stosowane w leczeniu zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) mogą zmniejszać drażliwość, choć dane naukowe nie są pewne. Neurohormony (oksytocyna i sekretyna) mogą również zmniejszać drażliwość, ale nie mamy pewności co do danych naukowych.
• Wydaje się, że leki przeciwdepresyjne (LPP) nie wpływają na drażliwość. Badania nie wykazały wpływu stosowania LPP, leków stosowanych w ADHD i neurohormonów na agresję lub ryzyko samookaleczenia.
• W badaniach odnotowano szeroki zakres działań niepożądanych, ale tylko neuroleptyki atypowe, leki stosowane w ADHD i neurohormony, dostarczyły danych naukowych wskazujących na większe ryzyko wystąpienia jakichkolwiek działań niepożądanych, w porównaniu z placebo.
Czym jest zaburzenie ze spektrum autyzmu (ASD)?
Autyzm to zaburzenie, które wpływa na rozwój fizyczny, umysłowy i behawioralny dziecka. Jest to trwająca całe życie niepełnosprawność, która rozpoczyna się w dzieciństwie i trwa przez cały okres dorosłości. Osoby cierpiące na autyzm mogą mieć trudności z komunikacją i interakcją ze światem zewnętrznym. Jednak autyzm wpływa na każdą osobę inaczej i może być mniej lub bardziej poważny w przypadku różnych osób, dlatego jest określany jako zaburzenie ze „spektrum”. Niektóre osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD) mogą być rozdrażnione, wściekłe lub agresywne, mogą zadawać sobie obrażenia fizyczne (samookaleczenia), które są zachowaniami niepokojącymi, trudnymi do opanowania i powodującymi niepokój u danej dotkniętej tym zaburzeniem osoby.
Jak radzić sobie z niepokojącymi zachowaniami?
Niepokojące zachowania często kontroluje się za pomocą różnych leków opracowanych w celu leczenia innych schorzeń. Oznacza to, że ich skuteczność w przypadku niepokojących zachowań jest w dużej mierze nieznana i mogą powodować ciężkie, różnorodne i niepożądane skutki mające wpływ na wszystkie części ciała. Przykładowo na:
• serce i płuca;
• żołądek i układ trawienny;
• układ odpornościowy;
• poruszanie się, stawy i kości; oraz
• nastrój i emocje.
Czego chcieliśmy się dowiedzieć?
Chcieliśmy dowiedzieć się, które rodzaje leków były skuteczne w ograniczaniu niepokojących zachowań u osób z ASD i czy powodowały one niepożądane skutki.
Co zrobiliśmy w tym celu?
Szukaliśmy badań, w których przyjrzeliśmy się wszelkim lekom stosowanym w celu radzenia sobie z niepokojącymi zachowaniami. W badaniach porównywano lek z placebo (lekiem obojętnym) lub z innym lekiem. Badania obejmowały dorosłych lub dzieci, ale wszyscy cierpieli na ASD z niepokojącymi zachowaniami. Zsumowaliśmy i porównaliśmy wyniki włączonych badań oraz oceniliśmy ich wiarygodność na podstawie zastosowanej metodologii oraz wielkości badań.
Czego się dowiedzieliśmy?
Znaleźliśmy 131 badań z udziałem 7014 osób. Większość badań dotyczyła dzieci, choć niektóre z nich obejmowały zarówno dzieci, jak i dorosłych lub tylko dorosłych. Badania dotyczyły szerokiej gamy leków, w tym tych zwykle stosowanych w leczeniu schizofrenii lub choroby afektywnej dwubiegunowej, depresji, ADHD, drgawek, problemów emocjonalnych, chorób serca i płuc, demencji, choroby Parkinsona i stanów lękowych.
Leki przeciwpsychotyczne II generacji zwykle stosuje się w leczeniu schizofrenii lub choroby afektywnej dwubiegunowej. Prawdopodobnie zmniejszają one drażliwość, ale mogą mieć niewielki lub żaden wpływ na agresję i ryzyko samookaleczenia. Osoby otrzymujące leki przeciwpsychotyczne mogą być bardziej narażone na wystąpienie działań niepożądanych, takich jak zwiększony apetyt, zawroty głowy, uspokojenie (spowolnienie myśli i ruchów), senność, zmęczenie i drżenie, w porównaniu z osobami nieotrzymującymi leczenia lub otrzymującymi inne leki. Osoby otrzymujące leki przeciwpsychotyczne mogą być mniej lub bardziej narażone na wystąpienie innych działań niepożądanych niż osoby otrzymujące placebo.
Neurohormony (takie jak oksytocyna i sekretyna) mogą mieć minimalny lub niewielki wpływ na drażliwość, ale w żadnym badaniu nie odnotowano wpływu neurohormonów na ryzyko samookaleczenia lub agresję. Osoby otrzymujące neurohormony mogą być mniej lub bardziej narażone na wystąpienie innych działań niepożądanych niż osoby otrzymujące placebo.
Leki stosowane w ADHD mogą zmniejszać drażliwość, jednocześnie nie mając wpływu na ryzyko samookaleczenia. W żadnym badaniu nie zgłoszono danych dotyczących agresji. Osoby przyjmujące leki w ADHD mogą być bardziej narażone na wystąpienie niepożądanych skutków, takich jak: senność, zmęczenie, ból głowy, trudności ze snem i zmniejszony apetyt. Osoby przyjmujące leki w ADHD mogą być mniej lub bardziej narażone na wystąpienie innych działań niepożądanych niż osoby otrzymujące placebo.
LPP mogą mieć niewielki lub żaden wpływ na drażliwość. Żadne badania nie dostarczyły użytecznych danych dotyczących agresji i ryzyka samookaleczeń. Osoby przyjmujące LPP mogą być bardziej narażone na wystąpienie niepożądanych skutków, takich jak impulsywne zachowanie i wykonywanie powtarzających się ruchów lub dźwięków (stereotyp) w porównaniu z placebo. Osoby otrzymujące LPP mogą być mniej lub bardziej narażone na wystąpienie innych działań niepożądanych niż osoby otrzymujące placebo.
Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?
Większość badań trwała krócej niż 3 miesiące, bardzo niewiele z nich dotyczyło osób dorosłych. W związku z tym nie mamy pewności, czy te same efekty byłyby widoczne w dłuższym okresie czasu lub u osób dorosłych.
Jak aktualne są te dane naukowe?
Uwzględniono badania opublikowane do czerwca 2022 roku.
Streszczenie graficzne, plik PDF
Pełna wersja przeglądu systematycznego - wersja angielska
Legenda 